Panoramy sudeckie. Widok z wieży zamku w Międzylesiu

 

Wieża zamku w Międzylesiu jest świetnym punktem widokowym nawet wtedy, gdy szczyt Śnieżnika przykrywają chmury.

Jaksa z ołbińskiego tympanonu. Jeden z pierwszych – poświadczonych w dokumentach - polskich krzyżowców. Pisano o nim w Ziemi Świętej

 

Związany z Ołbinem Piotr Włostowic był kontrowersyjną i bardzo tajemniczą postacią. Niektórzy uważają, że niezmiernie bogaty życiorys Piotra jest kompilacją historii kilku różnych postaci. Podobnie wygląda sprawa z jego zięciem, uwiecznionym na jednym z najsłynniejszych polskich tympanonów, znajdującym się obecnie we wrocławskim Muzeum Architektury. To bardzo dziwna i nietypowa rzeźba.

„Od dłuższego już czasu w historiografii polskiej przeważa pogląd o tożsamości pojawiających się w źródłach „Jaksów” z jednym Jaksą, księciem kopanickim, zięciem Piotra Włostowica i rycerzem fundatorem Miechowa, (…)”

„Zachowany w Muzeum Architektury we Wrocławiu, słynny ołbiński tympanon z kościoła św. Michała, przedstawiający postacie Jaksy i Agapii, mógł być – jak przypuszczają niektórzy historycy – przeznaczony dla Miechowa, na miejsce złożenia ciała księcia. Ostatecznie został związany z pochówkiem Agapii, powracającej po śmierci męża na rodzinny Ołbin rodu Łabędziów. Tympanon ołbiński, to interesujące dzieło rzeźby z drugiej połowy XII w. Po obu stronach mandorii (mandorli – od red.) kroczą ku Chrystusowi fundatorzy kościołów: po lewej – Bolesław Kędzierzawy, po prawej – Jaksa. Obaj trzymają modele świątyń: Bolesław – z napisem „IN BITOM (kościół p.w. św. Małgorzaty), Jaksa – bez napisu. Za postacią księcia Bolesława, znajduje się syn Lestek, a za sylwetką Jaksy, klęczy jego żona Agapia, co objawia stylowy napis.”

Jednak do 1529 roku, do czasu rozbiórki kościoła, inskrypcji było więcej.

„Natomiast na podprożu kościoła św. Michała na wrocławskim Ołbinie wykuta miała być inskrypcja znana obecnie na podstawie przekazu proboszcza kościoła Św. Ducha we Wrocławiu Benedykta z Poznania (pierwsza połowa XVI w., przed 1529 r., kiedy to w obawie przed najazdem tureckim kościół ten został rozebrany), Cronica Petri Comitis Poloniae wraz z tzw. Carmen Mauri [w:] MPHn.s., t. III, wyd. M. Plezia, Kraków 1951, s. 30: „VERUS SCULPTI IN SUPERLUM INARI ECLESIE DIVI MICHAELIS ANTE ECLESIAM S(ANCTI) VINCENCII EXTRA CIVITATEM WRATISLAVIE: Jaxa principium templi fuit huius et autor, Post obitum eius operi finem dedit uxor. Presbiter eiusdem fuit Otto Primus et idem Est bis Jherusalem peregre progressus ad urbem. Jaxa decus morum, recti via, forma honorum, Assit pax Cristi tibi, bus tum cuius adisti”.


Potwierdzenie pobytu Jaksy w Ziemi Świętej można znaleźć w pismach nie byle kogo ...


Pozostałości twierdzy krzyżowców w Cezarei

 

„Po śmierci patriarchy Herakliusza powstały pewne trudności z wyznaczeniem następcy. W końcu nominację na tron patriarszy otrzymał zupełnie nie znany duchowny imieniem Radulf. Po jego śmierci w 1194 roku kanonicy kościoła Świętego Grobu, którzy w tym czasie przebywali w Akce, wybrali na patriarchę Aymara, zwanego Mnichem, arcybiskupa Cezarei, i zwrócili się do Rzymu o sankcję papieską.” (Steven Runciman „Dzieje wypraw krzyżowych. Tom III Królestwo Akki i późniejsze krucjaty”)

 

Pozostałości twierdzy krzyżowców w Akce

I to właśnie dokument wystawiony przez Aymara Mnicha mówi o Jaksie oraz jego fundacji …

„Monachus (Aymar Mnich - od red.) patriarcha kościoła Zmartwychwstania w Jerozolimie wraz z kapitułą poświadcza założenie ongiś przez Jaksę kościoła i klasztoru Grobu Pańskiego w Miechowie z pierwszym uposażeniem na wsiach: Miechów, Zagorzyce i Komorów oraz wymienia liczne późniejsze nadania różnych osób na rzecz tegoż klasztoru we wsiach, kościołach, targach, soli, dziesięcinach i przywilejach immunitetowych” polona.pl

Aymar potwierdza też obecność Jaksy w Ziemi Świętej kilkadziesiąt lat wcześniej.

Cytaty z: Damian Kała „Książę Jaksa z XII wieku – wymowa źródeł a historiografia” oraz E. Kwaśniewska „Michałowice – najstarsza wieś w powiecie krakowskim – Książę Jaksa i jego czasy”

Ciąg dalszy nastąpi.

„Ściąga wrocławska. Opactwo Ołbińskie – początki, dzieje, pozostałości. Część pierwsza – portal” kunstkamerasudecka.blogspot.com