W województwie lubuskim (zamiast wstępu) …
„Jankowa Żagańska. Senna wieś pomiędzy Iłową i Żaganiem. Żadnej szkoły, jeden sklep, niewielki kościół, wzniesiony niedawno staraniami wiernych. Odrapany przystanek autobusowy i ogromny dworzec kolejowy - pamiątka po czasach przemysłowej świetności regionu.
Przed wojną w sąsiedztwie torów rozciągały się tereny firmy Zeipauer Dachstein und Braunkohlenwerke AG. To na jej zlecenie w 1923 Otto Bartning, entuzjasta nowoczesnej architektury, rozpoczął prace nad wieżą ciśnień i nieistniejącym już dziś, domem dyrektora fabryki. Dziś pięciokondygnacyjna wieża ciśnień, w sąsiedztwie magazynów Wienerbergera, uchodzi za jeden z niewielu przykładów niemieckiego ekspresjonizmu w Polsce.
W 2012 roku obiekt wpisano do rejestru zabytków. Nieużytkowana budowla doczekała się wówczas remontu dachu. Zahamowało to nieco dewastację i tak już mocno zaniedbanej wieży.”
Pod Górami Izerskimi …
„W 1584 roku Melchior von Redern, właściciel dóbr frydlanckich, założył na przedpolu Gór Izerskich górnicze miasto Böhmisch Neustadt („Nowe Miasto Czeskie”). Osiedlali się w nim głównie sascy górnicy, którzy w okolicznych górach wydobywali miedź, żelazo i cynę. W r. 1607 Katharina von Redern ufundowała tu kościół ewangelicki. Luteranizm dominował wówczas w całych północnych Czechach. Po bitwie pod Białą Górą Krzysztof II von Redern został wypędzony z Frydlantu. W latach 1650–52 miasteczko stało się katolickie, bowiem Jezuici zmusili jego luterańskich mieszkańców do wyboru między konwersją bądź wyjazdem.
Dopiero pod koniec XIX w. ponownie zawiązała się tu niewielka parafia ewangelicka.”
„Warownym grodem jest nasz Bóg,
Orężem nam i zbroją.
Wybawia On ze wszelkich trwóg,
Co nas tu niepokoją!”
„Ring, Der, stowarzyszenie architektów, istniejące w Berlinie 1923–33;
skupiało (mimo różnic stylowych i poglądów) wielu czołowych twórców tego okresu (m.in.: W. Gropius, L. Mies van der Rohe, E. Mendelsohn, H. Pelzig, bracia B. i M. Tautowie, H. Scharoun, O. Bartning); Ring propagował tworzenie nowej architektury odpowiadającej wymogom współczesności; początkowo gł. kierunkiem był ekspresjonizm, który z czasem ustąpił miejsca funkcjonalizmowi, następnie stylowi międzynar.; ugrupowanie zostało rozwiązane 1933 przez władze hitlerowskie.”
„Geniusz za granicą
Rodzina Bartningów wywodziła się z Meklemburgii. Otto, po ukończeniu szkoły w Karlsruhe rozpoczął studia architektoniczne na Politechnice w Charlottenburgu. Kontynuował je w Berlinie, by następnie otworzyć w tym mieście własną pracownię architektoniczną. Jako syn pastora specjalizował się początkowo w budowie kościołów. Od 1905 roku spod jego ręki wychodzić zaczęły projekty dla tzw. diaspory - gmin ewangelickich w na terenie Austrii i Czech.
Jedną ze świątyń z tego okresu oglądać możemy tuż za granicą Polski, w Novem Meste pod Smrkem. Nazywano ją Zamkiem Lutra, od słów hymnu autorstwa sławnego reformatora “Warownym grodem jest nasz Bóg”. Klasyczna bryła ze strzelistą wieżą niczym nie przypomina późniejszych prac geniusza.”
Dzisiaj Lutherburg nadal leży na skraju miasta, ale nie wyróżnia się już krajobrazie tak, jak dawniej„Choć diabłów pełen byłby świat,
Co połknąć nas by chcieli,
My nie boimy się ich zdrad,
Będziemy tryumf mieli.”
„Lutherburg” (Gród Lutra) w Neustadt, czyli dzisiejszym Nowym Mieście pod Smrkem, znajduje się poza obszarem zwartej zabudowy. (...) Otto Bartning stworzył harmonijny zespół architektoniczny, składający się z sali zebrań, plebanii oraz wieży o urozmaiconej kompozycji dachów i stosunkowo oszczędnych elewacjach. Po wysiedleniu ludności niemieckiej w mieście osiedlono protestanckich Czechów z Zelowa koło Łodzi oraz z Michałówki na Ukrainie. Oni i ich potomkowie współtworzą dziś parafię Ewangelickiego Kościoła Braci Czeskich.”
Więcej na stronach gesichter-der-reformation.eu, frydlantsko.com, gazetalubuska.pl i encyklopedia.pwn.pl
Ciąg dalszy nastąpi ...
