czwartek, 21 czerwca 2018

Encyklopedia sudecka. Niezwykłe dzieło techniki - Malá Vodní Elektrárna Spálov

Elektrownia Spálov (czes. MVE Spálov, Malá Vodní Elektrárna Spálov) - elektrownia wodna powstała w latach 1921 – 1926 u zbiegu dolin rzek Izery i Kamenice. W czasach rewolucji przemysłowej nad Izerą zbudowano wiele fabryk wykorzystujących energię wody, w latach 20. XX wieku do zagospodarowania pozostał tylko najtrudniejszy odcinek rzeki - skalny przełom. Budowa elektrowni miała pokazać na co stać niepodległą Czechosłowację.

smidlib.cz




Dygresja …

„Czeska szlachta została pokonana w roku 1620 w Bitwie na Białej Górze i Czeskie Królestwo utraciło swą niezależność na prawie 300 lat.” mzv.cz

„To niech sobie ci wszyscy przypomną te 123 lata zaborów.” rp.pl

Być może ktoś w Polsce jeszcze pamięta 123 lata zaborów … ale wtedy chyba nikt Polaków nie pytał w referendum, czego sobie życzą? Zresztą, w XVIII wieku głos miała zdecydowana mniejszość Polaków – szlachta i arystokracja. Pozostali należeli do gorszego sortu i prawo głosu zyskali po 123 latach zaborów.


A postulaty odszkodowań (Polaków od Polaków) za pańszczyznę pojawiają się jeszcze w XXI wieku! "Pańszczyzna. Niedokończona sprawa" web.archive.org




Woda na turbiny doprowadzana jest do niej sztolnią długości 1,75 km – z tego ¾ wykuto w litej skale (część sztolni wykuta w diabazach liczy 1323 m długości i biegnie częściowo pod Riegrovą ścieżką - szlakiem turystycznym). Przy budowie najtrudniejszego jej odcinka odspojono głównie przy użyciu młotów pneumatycznych
(ale zużyto także 26 ton dynamitu i 120 km lontów) - co wymuszało stosowanie wydajnej wentylacji - ok. 16 000 m³ skał (co odpowiada objętości ok. 420 wagonów towarowych). Sztolnię doprowadzającą wodę na turbiny wykonywano z „prędkością” 20 - 30 cm na ośmiogodzinną zmianę (od marca 1922 prace trwały nieprzerwanie z wyłączeniem „ciszy” od 6 rano w niedzielę do 6 rano w poniedziałek). Precyzyjne wytyczenie przebiegu sztolni było szczególnym wyzwaniem dla geodetów. Roboty budowlane prowadziła w latach 1921 – 1926 firma „Nejedlý, Řehák a spol.” z Pragi. 




Budowę elektrowni odwiedził 17 września 1922 prezydent Masaryk i wszedł do drążonej sztolni. 






Równocześnie z drążeniem sztolni trwała budowa jazu (zużyto 1500 m³ betonu i 1400 m³ kruszywa), który zwiększył różnicę poziomów wody do 34 metrów.




 


Budynki w stylu art deco zaprojektował Emil Králíček.

Przy inwestycji pracowało ok. 300 ludzi a budowa pochłonęła dwie ofiary śmiertelne – jedną przy robotach strzałowych, drugą przy instalacji urządzeń elektrycznych. 

Elektrownię przekazano do eksploatacji 12  maja 1926 roku (w Polsce miał wtedy miejsce przewrót majowy).

W roku 1998 elektrownię poddano modernizacji - wymieniono turbiny Francisa (można je oglądać - zostały wystawione obok elektrowni) na turbiny Kaplana, co znacznie zwiększyło jej wydajność. W pierwszym kwartale 2009 roku elektrownia wyprodukowała 2,5 milionów kWh, co zaspokaja obecnie roczne potrzeby około 700 gospodarstw domowych.

We wrześniu 1929 roku w pobliżu zakładu powstała Crhova chata (dzisiaj jest to hotel). 



 wikipedia.org


O elektrowni można poczytać w książce: "Riegrova stezka KAŇONEM JIZERY" (Historie a současnost Riegrovy stezky; sestavili Hana a Slavomír Římanovi, vydalo Město Semily v roce 2009, cesky-raj.info)