Audycja do wysłuchania na stronie polskieradio.pl
I Pani Profesor wyjaśnia, że odra „odziera” ze skóry a Odra jest jak praindoeuropejski Adriatyk.
I nic nie „odziera”?
„W prawdopodobnie najsłynniejszym spośród dostępnych w Polsce słowników etymologicznych - autorstwa Aleksandra Brucknera - próżno szukać hasła "odra". Pewien pogląd na to, skąd wzięła się nazwa tej wysoce zakaźnej i wciąż groźnej choroby, daje jednak wskazówka, którą autor słownika zamieścił przy okazji wyjaśniania etymologii słowa „drzeć” (we współczesnym znaczeniu). Bruckner sugeruje, by porównać ją z rosyjskim słowem "odriny", które miało być określeniem na "wysypkę". (…) Plamki takie wyglądają bowiem jak otarcia skóry: dziś powiemy 'otarcia', kiedyś by powiedziano 'odarcia' – stąd odra. (…)
Czy nazwa choroby ma więc coś wspólnego z nazwą rzeki, która jest drugą co do wielkości w Polsce? Oczywiście nie. Z niemieckiego Oder, z czeskiego Odra, z łaciny Oddera, po polsku również Odra - już na początku XII wieku jej nazwa funkcjonowała w takiej formie (ze "Słownika etymologicznego nazw geograficznych Polski" Marii Malec można się dowiedzieć, że w X wieku zapisywano ją jako Odera, około 1070 roku jako Oddaram albo Oddara, ale już w 1120 jako Odra).” msn.com
Co zapewne jest w jakiejś części prawdą … ale ten Długosz cytowany na Bulwarze Włostowica!
„Etymologia jej nazwy jest niejednoznaczna i była przedmiotem rozważań wielu językoznawców. Najczęściej przyjmuje się, że jej nazwa, podobnie jak nazwy innych największych rzek świata, powstała jeszcze przed wyodrębnieniem się języków europejskich, zatem przed kilkoma tysiącami lat. Najstarsze nazwy cieków wodnych tworzyły się z wyrazów określających wodę oraz jej właściwości i najczęściej zawierały znaczenie ‘woda, płynąć’. Odnajdujemy je także w nazwie Odra pochodzącej z praindoeuropejskiego *Ad-ra ‘płynąca woda, ciek wodny’, podobnie jak i w nazwach Adriatyk, Adria oraz w płynącej przez Hesję rzece Eder – dopływie Fuldy. Zmiana Ad- na Od- nastąpiła pod wpływem języków słowiańskich. Na obszarach zamieszkanych przez Słowian nazwy typu Odra zaczęto objaśniać jako ‘rzeka odzierająca brzegi, odrywająca i porywająca swym bystrym nurtem leżące na jej brzegu pola, łąki, lasy i domostwa’.
To znaczenie nazwy podaje również Jan Długosz opisując Odrę i jej dopływy: „Odra jakby odzierająca, że w biegu bystrym łupy z pól i lasów ze sobą unosi”. Podobnie niemieccy onomaści objaśniają etymologię niewielkich potoków Odra, Oder i miejscowości Oederan, Oedernitz, Oderwitz w Saksonii, których nazwy powstały na gruncie języków słowiańskich, a także czescy – miejscowości Odranec, Odrlice, Odrovice . To znaczenie można także interpretować jako rzeka wartko płynąca, rwąca i groźna, zmieniająca koryto, meandrująca. Odpowiada to charakterowi największej śląskiej rzeki, zwłaszcza w jej górnym biegu, o czym świadczą liczne zakola, a także nazwy Park Krajobrazowy Meandry Górnej Odry, Přírodní památka Meandry stare Odry, Graniczny Meander Odry oraz sama regulacja rzeki przystosowująca ją do żeglugi.”
(Cytat - „Odra – rzeka wspomnień i wyzwań”, red. nauk. Mirosław Lenart, Aleksandra Starczewska-Wojnar; recenzent prof. UO Tomasz Ciesielski, red. jęz. dr Małgorzata Iżykowska, projekt okładki i opracowanie graf. Mirosław Słomski, Opole 2018. Seria: Archiwalne Źródła Tożsamości)
Ciąg dalszy nastąpi (także na Wieczorynce SKPS-u).
