czwartek, 18 kwietnia 2024

Czy goryczuszka wczesna występuje w Sudetach? Czy kiedykolwiek występowała?




W polskim internecie goryczuszka wczesna (Gentianella lutescens) w Sudetach występuje masowo, chociaż zawsze jest niezwykle rzadka (na kilku stanowiskach w Sudetach Środkowych). Ale im szczegółowsze opracowania się ogląda, tym jest jej mniej. A w niektórych zupełnie znika!



Co ciekawe wg Czechów goryczuszka wczesna do Sudetów prawdopodobnie nigdy się nie zbliżyła i występowała (występuje nadal) co najwyżej na terenie Morawskich Karpat. Czyżby granica państwowa robiła na niej takie wrażenie? A może to, co opisywano jako goryczuszkę wczesną, było innymi ale podobnymi gatunkami?





Na zdjęciach goryczuszki z Karpat Wschodnich (Munţii Ciucului, Viscolul).

 

 

sobota, 24 lutego 2024

Kacper, Melchior i … Belzebub! Oczywiście pomyłka, ale ... Część druga

 

Prawdopodobnie najsłynniejsze przedstawienie Trzech Mędrców ze Wschodu z kościoła św. Apolinarego w Rawennie

„Wpadka posła PO. Dziennikarz zapytał go o imiona Trzech Króli. Nie dość, że wymienił czterech, to jeszcze TO (…) Myrcha chwilę się zastanawiał, po czym wypalił: Kacper, BELZEBUB, Melchior i Baltazar.” gazeta.pl

Starożytny bóg Kanaanu - Baal – od niego pochodzi zarówno Baltazar, jak i Belzebub.

5. Nie zabijaj.

Skoro Bóg dał takie przykazanie, to znaczy, że zabijali.

1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.

To znaczy, że nie od razu Jahwe był jedynym bogiem Izraela. Jedynobóstwo rodziło się w bólach.

Całe wieki trwało zanim Izrael zrezygnował z kultu innych bogów, czczonych od tysiącleci w kulturze Kanaanu.

Ugarit było rówieśnikiem Troi i podzieliło jej los. Ruiny miasta odkryto niecałe sto lat temu.

„Panteon ugarycki był pewnego rodzaju grupą zwaną zgromadzeniem bogów (ug. phr ‘ilm) lub też domem Ela (ug. dr bn ‘il). Wśród najbardziej znanych bóstw starożytnego Ugarit, których ślady odnajdujemy w religii kananejskiej, a co za tym idzie również w Starym Testamencie, trzeba wymienić Ela (ug.‘il, hebr. ל ֵא), który stał na czele boskiego panteonu piastując funkcję opiekuna i ojca wszechrzeczy oraz jego żonę Aszirat/Athirat (ug. ‘atrt, hebr. ה ָר ֵשְַׁא lub ה ָרי ֵשְַׁא), Baala (ug. b’l, hebr. לַעַבּ), boga burzy i późniejszego pana niebios czy chociażby Jahwe (ug. hyh, hebr. הוהי), męża Aszery i jednego z synów Ela.” (Przemysław Kubisiak „Pojęcie i rozwój kultu Boga Jhwh w kontekście panteonu bóstw kananejskich”)

Wiadomo o tym z tabliczek zapisanych pismem klinowym.

Rywalizacja Jahwe i Baala trwała setki lat. Na krótko przed Chrystusem starożytne bóstwo uległo demonizacji oraz degradacji i stało się Belzebubem – szatanem, władcą złych duchów (przez zniekształcenie nazwy na „władcę/pana much”).


Kościół św. Apolinarego w Rawennie wygląda z zewnątrz bardzo niepozornie - zwłaszcza podczas pochmurnej pogody i deszczu

A Baltazar?

„Baltazar to z kolei imię pochodzenia babilońskiego, zapożyczone przez hebrajski w postaci Beltszassar, a przez grekę jako Baltassar. W oryginale babilońskim wywodzi się od Bel - szar-usur, które oznacza „Niech Bel chroni króla”. Bel to babiloński odpowiednik Baala – rozpowszechnionego semickiego bóstwa, które często spotykamy w Biblii.” (Marcin Majewski „Tajemnice biblijnych imion”).

Imiona Magów/Mędrców ze Wschodu pojawiają się dopiero pięć wieków po Chrystusie, we wczesnochrześcijańskim kościele św. Apolinarego w Rawennie.

Za następne pięćset lat Mędrców przerobiono na Królów.

Jak daleko – dzięki tradycji – współczesny obraz odbiega od oryginału?

"Pokłon Sześciu Króli. Ryszard Petru i wpadka, która przez przypadek nie jest tak wielka, jak się niektórym wydaje. Część pierwsza" kunstkamerasudecka.blogspot.com

sobota, 27 stycznia 2024

Koziorożce alpejskie przechodzą na tryb nocny?

 

Koziorożce alpejskie w Alpach Julijskich są tak niepłochliwe, że można się z nimi fotografować.

 

Jednak w Alpach Julijskich znalazły się dzięki temu, że kilkadziesiąt sztuk ocalono w XIX wieku w Alpach Zachodnich. Gran Paradiso jest matecznikiem wszystkich współczesnych, alpejskich koziorożców.

 

 




Koziorożce w Parku Narodowym Gran Paradiso niemal ćwierć wieku temu.

 
Dzisiaj koziorożce stają się ofiarami zmian klimatycznych.
W zasadzie ... postępują naturalnie w nienaturalnej sytuacji. Jak ludzie.

„- Podczas dużych upałów należałoby się zastanowić nad pracą w nocy, kiedy temperatura spada do znośnych wysokości - zwracają uwagę przedstawiciele pracodawców.” prawo.pl
 
„Sjesta lepszym pomysłem na upał niż klimatyzacja” zdrowie.pap.pl

 

Najpierw były łosie?

„Żerują w nocy i szukają drzew. Klimat zmienia nawyki łosi” jedynka.polskieradio.pl

 
Upał dotarł do alpejskich szczytów.

„Zaskakujący skutek ocieplenia klimatu. Włoscy uczeni odkryli, że koziorożce alpejskie znalazły sposób na ucieczkę przed upałami. Przestawiają się na nocny tryb życia. To jednak może być dla nich bardzo niebezpieczne. Grozi im nie tylko upadek ze stromych zboczy. Żerując w nocy mają też większe szanse na spotkanie z drapieżnikami. (...)
Uczeni z Uniwersytetu w Sassari na Sardynii wykorzystali dane pochodzące z obroży z modułami GPS i czujnikami ruchu, by śledzić trasy tych zwierząt w okresie od maja do października w latach 2006-2019. Naukowcy odkryli, że w najgorętsze dni koziorożce, prowadzące zwykle dzienny tryb życia, były bardziej skłonne do aktywności w nocy, kiedy było chłodniej.” pogoda.interia.pl

„Z koz se stávají noční ptáci. Globální oteplování je nutí riskovat boj s vlky” idnes.cz

Koziorożce alpejskie były zagrożone wymarciem już w XIX wieku. Kilkadziesiąt sztuk ocalało w rejonie Gran Paradiso.

„W XVIII wieku koziorożce wymarły w Szwajcarii i Niemczech a w XIX wieku także w północno-wschodnich Włoszech i Austrii. Przetrwała jedynie pewna liczba zwierząt (prawdopodobnie mniej niż 100) w okolicach masywów Gran Paradiso i Vanoise na pograniczu francusko-włoskim. W 1854 roku król Wiktor Emanuel II ustanowił w rejonie Gran Paradiso królewski rezerwat łowiecki. Dzięki ochronie przed kłusownictwem liczba koziorożców osiągnęła 3020 sztuk w 1914 roku. W 1922 roku powstał Park Narodowy Gran Paradiso, (…)” wikipedia.org


Wiktor Emanuel II to postać dla historii Włoch bardzo zasłużona. Powyżej jego konny pomnik na rzymskim Ołtarzu Ojczyzny.
 
 
 I grobowiec w rzymskim Panteonie.
 
Czy koziorożce biegały kiedyś po Tatrach?

„W roku 1879 jaworzyński rewir zakupił pruski książę Kristián Kraft Hohenlohe. Przeobraził on Spiską Jaworzynę w osadę leśną i siedzibę dyrekcji swego majątku ziemskiego. Wybudował tu drewniany kasztel myśliwski oraz drewniany kościół w stylu ludowym. W okolicznych lasach założył bogaty zwierzyniec, który wzbogacił o zagraniczne zwierzęta (koziorożce, bizony, jelenie kaukaskie i inne). Nie przystosowały się one jednak do tutejszych warunków.” vysoketatry.com

A jeszcze dużo wcześniej przed księciem Hohenlohe?

„Naukowcy przez lata nie znajdowali dowodów na obecność człowieka w Tatrach w okresie paleolitycznym. Teraz grupa badaczy z Polski i Słowacji odkrywa w Tatrach Bielskich na Słowacji pozostałości po myśliwych sprzed kilkunastu tysięcy lat, a także szczątki zwierząt, które współcześnie nie występują w naszej części Europy. (…) - Była to grupa myśliwych wyspecjalizowanych w polowaniach na koziorożce alpejskie, gatunek dziś w Tatrach niereprezentowany - poinformował prof. Valde-Nowak. Badania stanowią pierwsze potwierdzenie obecności koziorożca alpejskiego w Karpatach Zachodnich.” tvn24.pl


środa, 10 stycznia 2024

Pokłon Sześciu Króli. Ryszard Petru i wpadka, która przez przypadek nie jest tak wielka, jak się niektórym wydaje. Część pierwsza

 Ciekawe, ilu ludzi wyśmiewających polityka było w skalnej świątyni Tokali Kilise w Göreme.



Pokłon Sześciu Króli w Kapadocji. semanticscholar.org




Skalne świątynie Göreme zwiedzałem w 1997 roku. Miejsce nie było tak zagospodarowane jak dziś, ale miało przez to większy urok?




„W ósmą rocznicę "wpadki", Ryszard Petru sam przypomniał swoje słowa. "Przypominam, to dziś!" napisał w swoich mediach społecznościowych. Polityk odniósł się do wypowiedzi sprzed lat, w której przemianował święto Trzech Króli na święto "Sześciu Króli".

Ryszard Petru postanowił zażartować sam z siebie i w tę szczególną sobotę przypomnieć własną wpadkę sprzed lat. W 2016 roku polityk przejęzyczył się na temat święta Trzech Króli, które zawsze przypada 6 stycznia.” polsatnews.pl


Żaden szanujący się biblista nie stwierdzi z całą pewnością, że Króli było trzech? Dzisiejsze wyobrażenia to wytwór wiary i tradycji. Dotyczy to również imion Mędrców / Magów / Króli.


„Jedyna informacja o mędrcach znajduje się w Ewangelii Mateusza, gdzie nie podano, ilu ich było. Współczesna egzegeza, badając w sposób krytyczny źródła historyczne i literackie, zwraca uwagę, że opowiadanie "Ewangelii Mateusza" o pokłonie trzech króli nie ma charakteru kronikarskiego. Zarówno wśród wiernych, jak i uczonych można znaleźć dwie grupy - jedna uznaje, że jest to opowieść o historycznym wydarzeniu, druga, że jest to refleksja na tematy, które mają swój początek w "Starym Testamencie".

(…)

W najstarszych źródłach, mówiących o tych niezwykłych gościach w Betlejem, nie jest powiedziane, że było ich trzech. Nie jest też powiedziane, że przybyli w dzień narodzin Jezusa, bo Mateusz pisze, że znaleźli go w domu, a nie w stajence.

- Przedstawiani są jako trzej królowie tylko w tradycji, nie w źródłach historycznych. Tak naprawdę nie wiadomo, ilu ich przybyło. Liczbę tę określono na podstawie darów – mówiła profesor Anna Świderkówna, historyk literatury, papirolog, biblistka z Uniwersytetu Warszawskiego. – Najpóźniej w tradycji pojawiają się imiona Kacper, Melchior i Baltazar.” trojka.polskieradio.pl


Według różnych apokryfów Magów / Królów było dziesięciu, dwunastu lub nawet więcej (i do tego jeszcze 1200 służby!).




Czasami było ich tylko dwóch – jak w rzymskich katakumbach. catacombeditalia.va i researchgate.net

 

Ciąg dalszy nastąpi.