środa, 23 stycznia 2019

Encyklopedia sudecka. Petrovy kameny – od sabatów czarownic, przez śmierć znanego przyrodnika po utwór punkowej kapeli. Cz.I

Jeszcze nie tak dawno temu w Encyklopedii Sudeckiej na stronie SKPS-u funkcjonowało hasło cieszące się w sieci sporą popularnością. W chwili obecnej do jego zarchiwizowanej formy (archive.fo) odwołuje się wikipedia.org.




Oryginalną wersję tekstu sprzed lat mam jeszcze na dysku ...

Petrovy kameny (pol. Piotrowe Kamienie - Kamienie Piotra, niem. Peterstein) to powszechnie znana turystom grupa skalna leżąca na ramieniu Vysoké hole na wysokości 1438 m n. p. m. w głównym grzbiecie Wysokiego Jesionika (czes. Hrubý Jeseník), na terenie Śląska w pobliżu historycznej granicy z Morawami.

Niekiedy uważana za osobny - trzeci pod względem wysokości szczyt tego pasma (1446 m n.p.m.). Wyróżnia się w krajobrazie leżąc na obłym grzbiecie Jesionika i mimo stosunkowo niewielkich rozmiarów widoczna jest ze znacznej odległości. Częste i długo utrzymujące się w tym, odległym od ludzkich siedzib, rejonie mgły sprzyjały wywoływaniu u mijających skały wędrowców atmosfery niepewności i tajemniczości. Nie przypadkiem uznano je za miejsce schadzek czarownic z diabłami czyli sabatów, podczas których wiedźmy zbiorowo oddawały szatanowi cześć boską i odprawiały bluźniercze, amoralne i obsceniczne obrzędy. Przypisywanie odludnym i tajemniczym wierzchołkom górskim złej sławy miejsc, w których odbywały się diabelskie obrzędy, znane jest nie tylko z Moraw - przykładem może być Brocken w niemieckich Górach Harzu czy też „królowa Beskidów” - Babia Góra, której najwyższa kulminacja do tej pory nosi nazwę Diablak.

Geologia i geomorfologia

Skałki utworzone są z małoodpornych skał metamorficznych - fyllitów i kwarcytów. Posiadają wymiary 22 x 5 x 8 m. Swój kształt zawdzięczają przede wszystkim intensywnemu wietrzeniu mrozowemu.

Fauna i flora

Z botanicznego punktu widzenia Petrovy kameny są miejscem unikalnym o randze europejskiej. Stwierdzono tu między innymi występowanie gatunków endemicznych. Należą do nich zvonek jesenický  (Campanula gelida) oraz lipnice jesenická (Poa riphaea). Oprócz endemitów w okolicach skał występuje wiele innych rzadkich gatunków roślin górskich: jastrzębiec alpejski, zawilec narcyzowy, dzwonek brodaty, wierzba zielna, sit skucina, rzeżucha rezedolistna, widłak (widlicz) alpejski. W rejonie stwierdzono występowanie rzadkich gatunków chrząszczy - np. Simplocaria metallica (relikt glacjalny).

Okolice skał Petrovy kameny, były jednymi z pierwszych rejonów, w którym osiedliły się sprowadzone z Alp kozice. 



Ochrona przyrody  


Obecnie wejście na skały lub podejście w ich pobliże jest niemożliwe. Petrovy kameny leżą na terenie Národního přírodní rezervace Praděd.

Historia

Petrovy kameny były wymieniane jako miejsce sabatów podczas wielu procesów inkwizycyjnych osób podejrzanych o czary, rozpraw toczących się przed trybunałami w księstwie biskupim i na północnych Morawach. Przeświadczenie, że jest to miejsce opanowane przez diabła, stało się tak silne zarówno u miejscowej ludności, jak i u władz duchownych i świeckich, że uznano, iż należy pozbawić je złej mocy. Cesarz Leopold Habsburg, mając zgodę ołomunieckiego konsystorza, zarządził, aby skała została wykropiona święconą wodą, a na jej szczycie ustawiono „bożą mękę”. Pod koniec roku 1681 ku niezadowoleniu cesarza okazało się, że zarządzenie nie zostało wykonane, gdyż skały leżały na granicy państw Bruntal oraz Velké Losiny i władający dobrami nie wiedzieli, który z nich ma podjąć się wykonania rozkazu z Wiednia. W końcu akcję wyświęcenia Petrovych kamenů zorganizowano 20 czerwca 1682 r. /w tym czasie na północy Moraw trwało jedno z najbardziej krwawych polowań na czarownice/. Po przeprowadzeniu egzorcyzmów na skale ustawiono kamienny słup za 13 florenów i 35 grajcarów. Zamocowano na nim obraz lub relief z motywem maryjnym za 3 floreny. Uroczystość odbyła się przy licznej obecności przedstawicieli władzy i miejscowej ludności. Na górę wywieziono wiele baryłek z winem i piwem, nie zabrakło też muzyki. Według relacji naocznych świadków, jeszcze na początku XIX w. na skałach znajdowały się resztki słupa i „rzeźby św. Piotra”. Można z tego wywnioskować, że pomnik przetrwał na szczycie ponad 100 lat. Niespodziewanie jego fragment znaleziono w 1974 r. Jest to płaskorzeźba o wymiarach 60 x 60 cm, wyglądająca na dzieło ludowego kamieniarza. Widać na niej część klatki piersiowej i lewej ręki (od ramienia aż po łokieć) osoby, której przez ramię spływa welon. Ten element ubioru kobiecego wskazuje, że chodzi o motyw maryjny - mogłaby więc to być część rzeźby z 1682 r. Na płaskorzeźbie widoczny jest także fragment drugiej postaci - mężczyzny - lewa ręka, kaptur i część brody. W późniejszym czasie odnaleziono, w odległości 60 m od skał, kawałek czterobocznego, częściowo stożkowatego słupa kamiennego, a na wierzchołku Petrovych kamenů czteroboczny otwór o wymiarach 60 x 55 cm i głębokości prawie 40 cm, w którym słup ten mógł być osadzony. Jako że znaleziony relief nosi ślady silnych uszkodzeń, można przypuszczać, iż został zniszczony w czasach reform józefińskich. Potwierdza to fakt istnienia na połamanych fragmentach śladów około dwustuletniego wietrzenia.

Na skałach umieszczona jest tablica pamiątkowa botanika Dr. Bedřicha Kolenatého, który umarł w pobliżu podczas badania miejscowej flory. Zdarzenie miało miejsce w roku 1864.

W co trudno obecnie uwierzyć, rejon grzbietu Vysoké hole i okolice skał Petrovy kameny kilkadziesiąt lat temu służyły za poligon artyleryjski Armii Czechosłowackiej, element niemieckiego systemu obrony przeciwlotniczej Górnego Śląska (stacja radarowa na Vysoké hole) a nawet lotnisko dla samolotów Storch.

Turystyka

W lecie wejście na skały lub zbliżenie do nich jest zakazane i może się skończyć otrzymaniem mandatu. Można je oglądać z pewnej odległości - ze szlaku czerwonego biegnącego głównym grzbietem Wysokiego Jesionika. W zimie na stoku poniżej skał działają cztery wyciągi narciarskie.”


… ale przez klika ostatnich lat pojawiały się nowe wiadomości, więc ciąg dalszy nastąpi.


"Panoramy sudeckie - z Vozki ku Pradziadow" kunstkamerasudecka.blogspot.com


"Encyklopedia sudecka. O świstakach w Sudetach. Część pierwsza – Jesioniki" kunstkamerasudecka.blogspot.com