środa, 24 lutego 2021

Niezwykły tympanon z wrocławskiej kolegiaty Świętego Krzyża. Nie tylko „Tron Łaski”. Część pierwsza


 

Kolegiata Świętego Krzyża to jeden z najwspanialszych kościołów Śląska a zwiedzić ją niełatwo. Tympanon, na którym pokazano Hennryka Probusa i Matyldę (chociaż są też inne teorie), jest niezwykły z kilku powodów.

Po pierwsze znajduje się na nim jedno z pierwszych na ziemiach polskich przedstawienie typu „Tronu Łaski” w architekturze.

Po drugie nie jest to zwykły „Tron Łaski” a „Tron” połączony z krzyżem mistycznym w formie „Drzewa Życia” (a jeden z najsłynniejszych w Polsce podobnych krzyży mistycznych znajduje się w Warszawie - ale pochodzi z wrocławskiego kościoła Bożego Ciała).

Po trzecie jest to raczej epitafium niż tympanon fundacyjny. 

Skąd wzięło się przedstawienie w formie „Tronu Łaski”? Powszechnie mówi się o XII wieku, gdy takie wyobrażenia Świętej Trójcy zaczęły pojawiać się w malarstwie miniaturowym i na witrażach. Jednak zapowiedzią symboliki „Tronu” mógł być już awers tzw. Krzyża Lotara (Lotharkreuz) pochodzący sprzed roku 1000. 

 

Jest ozdobiony grawerowanym wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa, nad którym z nieba wyłania się „Manus Dei” („Ręka Boga”) trzymająca wieniec laurowy z Duchem Świętym pod postacią gołębicy w środku. Na ramionach krzyża znajdują się grawerowane symbole słońca i księżyca, ale słońce i księżyc w powiązaniu ze sceną Ukrzyżowania to temat na osobną opowieść.



Mszał z Montaure 

Od początku XII wieku „Tron Łaski” pojawia się w mszałach – najczęściej jest wypełnieniem litery „T” (przy „Te igitur, clementissime Pater, per Iesum Christum Filium tuum Dominum nostrum, …” - „Ciebie więc, najmiłościwszy Ojcze, przez Jezusa Chrystusa Syna Twojego, Pana naszego, …)



 Mszał z Cambrai
 

Pierwsze? przedstawienie „Tronu Łaski” w architekturze to przedziwny witraż w kościele, który symbolicznie rozpoczął styl gotycki w budownictwie.

„Kwadryga Aminadaba” – wizja opata Sugera będąca konglomeratem ze Starego i Nowego Testamentu istnieje do tej pory w bazylice Saint Denis. Ciąg dalszy nastąpi.


 

 



"Studnia Patriarchów. Najstarsze znane plastyczne przedstawienie Mojżesza z rogami. Cz. I"
kunstkamerasudecka.blogspot.com


„Stół słowa bożego”. Czy we Wrocławiu możemy znaleźć antyambonę?"
kunstkamerasudecka.blogspot.com

 

"Historia tabernakulum w Polsce rozpoczęła się w roku 1248, we … Wrocławiu. Ambra z Wadochowic. Ilu papieży gościło we Wrocławiu i pod Sudetami? Cz. II"
kunstkamerasudecka.blogspot.com